R0 değeri nedir, Coronavirüs'te R0 değeri ?

R0 basitçe ‘virüsün üreme katsayısı’ hakkında bizi bilgilendiriyor. Hasta veya taşıyıcı birinin, hastalığı kaç kişiye bulaştırabileceğini anlatıyor. Ama R0’ı belirlemek zannedildiği kadar kolay değil ve bunun pek çok nedeni var.

* R0’ı belirlemede kullanılan parametrelerdeki değerler sık sık değişebiliyor. * Değerler değiştikçe, R0 rakamları da azalıp çoğalabiliyor. * Dünya Sağlık Örgütü son hesaplamalarında koronavirüsün R0 değerini 2-2.5 arasında kabul ediyor. R0 değerinde hedef (sihirli) rakam 1 olarak kabul ediliyor. R0, 1’in altına inince salgını yönetenler de halk da rahatlıyor. Zira 1’in altındaki rakamlar virüsün yayılım hızının neredeyse sona yaklaştığı anlamına geliyor.
R0 rakamının 1’in üzerine çıkması ise bulaşıcılığın yeniden arttığına, dolayısıyla salgının süreceğine, kısacası durumun kontrol altından çıkma eğilimi gösterdiğine işaret ediyor.
İşte tam da bu noktada önlemler yeniden sıkılaştırılmaya, tedbirler yeniden sertleştirilmeye başlıyor.

Örneğin bu değer grip için yaklaşık 1,3 olarak biliniyor. Araştırmacılar Covid-19’un R0 değerini belirlemek için çalışmalarını sürdürürken 29 Ocak’ta NEJM dergisinde
yayımlanan bir çalışmaya göre bu değer 2,2. Yani enfekte olmuş her bir kişi virüsü ortalama 2,2 kişiye daha yayıyor. Bununla birlikte, R0’ın sabit bir sayı olmadığını belirtmek de önemli. Araştırma ekipleri şu ana kadar virüsün R0 değeri için 12 farklı tahmin hesapladılar. Bu tahminlere göre R0 değeri 1,8 ve 3,3 arasında değişkenlik gösteriyor. İnsanların birbirleriyle ne sıklıkla temas ettikleri ve viral yayılımı azaltma çabaları gibi faktörlere bağlı olarak bu sayının değişmesi muhtemel.
Bir salgını durdurmak için, her bir vakanın enfekte edebileceği ortalama yeni insan sayısının 1’in altında olması gerekiyor.


* R0’ın çok daha yüksek olduğu başka bulaşıcı hastalıklar da var. Mesela kızamık ve suçiçeğinde rakam 10’un üzerinde. Güncel, bildik, her yıl yaşadığımız influenza (grip) virüsünde ise oldukça düşük, 1.5 civarında.

KISA BİLGİ: SİHİRLİ RAKAM: 1

Bir Kişi Hastalığı Kaç Kişiye Bulaştırıyor? R0 Değeri nedir? 

Bilim insanları bir virüsün ne kadar kolay ve hızlı yayıldığını R0 değeriyle, başka bir deyişle temel çoğalma sayısıyla belirliyor. Bu değer ile enfekte tek bir kişiden virüsün bulaştığı ortalama kişi sayısı tahmin ediliyor.

Nasıl hesaplanır? 

R0'ın tespitinde vaka sayısı ve ölüm oranı gibi matematiksel olarak ölçülebilen verilerin yanı sıra diğer başka ve sayısal olarak ölçülmesi zor etkenler de hesaba katılıyor.

Bilim insanları, ölçülmesi zor etkenleri farklı formüllerle bir araya getirerek, hesaplama yaptığı için özellikle salgınların ilk aşamalarında farklı veriler ortaya çıkabiliyor. Dahası, salgınların ilerlemesine göre de R0 sayısı değişim gösteriyor.

Hesaplamada dikkate alınan etkenler arasında, virüsün kuluçka ve bulaşıcılık süresi, bulaşma yolu ve bulaşma biçimi de yer alıyor.

Ayrıca etkilenen kişilerin yaşı, nüfus yoğunluğu ve coğrafi bölgenin bazı nitelikleri de hesaplamaya dahil edilmesi gereken etkenler arasında gösteriliyor.

Posted in: Güncel